در کنار تشدید جنگ و ناامنی، کوششها برای تحقق یک صلح سرتاسری در کشور شدت یافته است. تلاشهای رسمی و غیر رسمی جریان دارد تا یک مذاکرۀ رودر رو میان دولت و مخالفان مسلح صورت گیرد. وظیفۀ دولت است که برای جنگ آمادهگی داشته باشد و پروسۀ صلح را شدت و وسعت ببخشد.

دربارۀ دلیل اصلی تشدید و گسترش جنگ؛ طالبان و دیگر گروههای مسلح چهارده سال انتظار کشیدند که نیروهای خارجی خارج شوند و آنها زورآزمایی کنند. سال گذشته شمار نیروهای خارجی به حداقل رسید و به همین دلیل جنگ شدت یافت.

دلایل دیگری نیز در بالارفتن خشونتها وجود داشته است. یکی از عوامل عمده، «سیاسیسازی» رهبری نیروهای امنیتی بود. اشتباه رهبری دولت این بود که نیروهای امنیتی را سیاسی ساختند. از آغاز مشورۀ ما به رهبری دولت این بود که در فورمول 50+50 خویش نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان را شامل نسازید. اکنون، دولت از دو جناح تشکیل شده، وزارت دفاع را یک جناح گرفته و وزارت داخله را جناح دیگر. این یک اشتباه دولت بود.

نخیر. اتهامات آنها کاملاً نادرست است. افغانستان اکنون صاحب دولت است. همه بخشهای افغانستان بازسازی شده و بهترین نیروی دفاعی و امنیتی داریم؛ سیستم قضایی و اداری داریم. این همه دستآورد حامدکرزی است. آقای کرزی به خاطر صلحخواهی بیش از حدش ملامت همه بود. چون طالبان را برادر خطاب میکرد و میخواست که صلح تأمین شود. من حکومت قبلی و آقای کرزی را مقصر نمیدانم. او اساسات خوبی را در کشور گذاشت و دولت کنونی مأموریت دارد که برنامه دولت پیشین را به پیش ببرد.

من عضو شورای حراست و ثبات هستم. هدف این شورا آوردن اصلاحات در حکومت است، نه تغییر در حکومت.

شورای حراست و ثبات اپوزیسیون نظام نیست، یک جریان اصلاحی است. من هرگز خواستار حکومت انتقالی نبودهام. آرزوی من این است که حکومت فعلی دورۀ مأموریت خویش را پوره کند و سابقۀ خوب در این کشور بماند. اگر احیاناً روی ملحوظاتی نمیتوانند که دورۀ مأموریت خویش را تکمیل کنند، خودشان باید دربارۀ آیندۀ شان تصمیم بگیرند.

من در این مذاکرات حضور داشتم. البته این یک نشست غیررسمی و مقدمهیی برای برگزاری نشست رسمی بود. طالبان با وضاحت موضع گیریهای خود را که برای مردم افغانستان و جهان مهم است، ابلاغ کردند.

طالبان نگفتند که به قانون اساسی فعلی احترام دارند؛ اما اذعان داشتند که ضرورت قانون اساسی در کشور را میپذیریم که این یک تغییر موقف بود. پیشتر طالبان میگفتند که افغانستان به قانون اساسی ضرورت ندارد و قرآن و شریعت قانون اساسی است. آنها بر ضرورت جدی قانون اساسی اصرار ورزیدند و اما گفتند که قانون اساسی فعلی یا باید جداً اصلاح شود و یاهم از سر تسوید و ساخته شود.

در موارد دیگر هم نقطه نظرات جالب داشتند. مثلاً گفتند که ما به انحصار قدرت باور نداریم. ما به مشارکت قدرت باور داریم و یک دولت مشترک باید ساخته شود. دربارۀ حقوق زنان، حقوق بشر و ... گفتار طالبان برای ما جالب بود. از اظهارات شان پیدا بود که به مذاکرات صلح و راه حل سیاسی دلچسپی دارند. اما در عمل دیده شود که چه اتفاقی خواهد افتید. آوردن صلح و ثبات و یک راه حل سیاسی، تنها به طالبان مربوط نمیشود؛ بل به دولت و مشترکین بین المللی ما که در افغانستان حضور دارند، هم ربط میگیرد.

حقیقت این است که تنها طالبان در این جنگ دخیل نیستند. ما با طالبان در قطر صحبت کردیم. فراکسیونهای مختلف دیگری هم هستند که در جنگ دخیل اند. اما این بدان معنا نیست که طالبانی که ما با آنها در ارتباط هستیم، در این جنگ و کشتار دخیل نیستند. شاید باشند شاید نباشند. اما به آنها گفتیم که اگر به صلح معتقد هستید، باید یک آتشبس نسبی و یا موقفت اعلام کنید و از عملیاتی که سبب تلفات ملکی میشود، جداً خودداری کنید. راکت زنیها را متوقف سازید؛ اما حرفهای ما را شنیدند و هیچ کدام از این موارد را نپذیرفتند. یک مذاکرۀ غیررسمی در قطر بدان معنا نیست که جنگ خلاص شد. جنگ و کشتار مردم بیگناه جریان دارد که در این روزها در کابل و کنر شاهد بودیم.

تغییری که در موضعگیری طالبان دیدیم، تغییر لفظی بود. ما صرف در گفتار تغییر را احساس کردیم، اما در عمل چنین چیزی را مشاهده نکردهایم.

هم اکنون هفده گروپ مختلف بر ضد دولت افغانستان میجنگند. چنانچه سرپرست وزارت دفاع افغانستان نیز به این موضوع اشاره کرد. من دقیقاً نمیدانم که این گروپها کیها هستند؛ طبیعتاً دولت در این زمینه اطلاعات موثقتری دارد. داعش هم به صحنه آمده و طالبان هم دیگر یک گروه واحد نیستند و به چند گروه و دسته تقسیم شدهاند. حزب اسلامی حکمتیار هم در این جنگ دخیل است.

در خصوص بخش دوم سوال شما، من با اصطلاح جنگ نیابتی موافق نیستم. به خاطریکه جنگ میان یک دولت و گروههای مسلح است. دولت افغانستان از مردم خود نیابت میکند، از کدام کشور دیگری نیابت نمیکند. اما مخالفان مسلح از برخی کشورها نیابت میکنند.

منظور ما آتشبس بود؛ نه یک معاملۀ محلی. هدف ما این بود که به گونۀ مثال، کابل حوزۀ امن اعلام شود و طالبان بگویند که ما بر کابل حمله نمیکنیم. در آن صورت مذاکرات صلح هم میتوانست در کابل صورت گیرد. یا یک ضلع دیگر افغانستان به نام خانۀ امن اعلام شود تا مذاکرات صلح در داخل کشور صورت گرفته بتواند. تا کی ما مذاکرات صلح را در خارج کشور – پاکستان و یا جای دیگر- دایر کنیم. باید قسمتی از خاک خودمان را خانۀ امن و یا خانۀ صلح اعلام کنیم.

من به پروسۀ صلح خوشبین هستم. اما باورم این است که مذاکرات باید بدون مداخلۀ خارجی و بین افغانها صورت گیرد. ما هم افغان هستیم و طالبان هم. اگر در پروسۀ صلح، نیاز به میانجیگر باشد، آنهم باید افغان باشد. کشورهای خارجی باید در افغانستان مداخله نکنند. اگر در بین افغانها توافقی صورت میگیرد، باید کشورهای همسایه و دور به این توافق احترام بگذارند و مداخله نکنند.

من نمیدانم. هنوز به کدام تفاهم با طالبان نرسیدهایم که بدانیم احترام میگذارند و یا خیر.

میانجیگر خارجی باشد و نه هم قاصد. همه چیز باید افغانی باشد. همین مفهوم جرگه به همین دلیل است که میان دو طرف متخاصم صلح شود. کشورهای خارجی – دور و نزدیک- باید از تفاهمیکه بین افغانها به وجود میآید حمایت کنند.

روسیه، چین، ایران و پاکستان همسایههای ما هستند. از همۀ کشورهای همسایه و منطقۀ ما توقع داریم که در هرکار خیری با ما همکاری کنند. آوردن صلح یک کار خیر است و این کشورها باید از تی دل با ما همکاری کنند. در همین مذاکرات صلح هم میبینید که پاکستان و چین به عنوان دو کشور منطقه دخیل هستند. ما از تلاشهای چین قدردانی میکنیم و همچنان از کمک تسلیحاتی و نظامیکه روسها به حکومت افغانستان کردند، قدردانی میکنم. همانطوری که قبلاً گفتم دولت باید خواهش صلح داشته باشد، اما به جنگ هم آماده باشد.

میتوان جور آورد. این حرف تازهیی نیست. از چندینسال بدینسو سلاح و هیلیکوپترهای جنگی روسی در اختیار نیروی دفاعی افغانستان قرار دارد. از سابق هم سلاح روسی باقی مانده بود و در اختیار اردوی ما قرار دارد و از آن استفاده میشود. سلاحهای روسی از هر لحاظ به ویژه به لحاظ تاریخی با نیروهای ما سازگاری دارد. استفادۀ آن هم آسان است و به آموزش بالایی هم ضرورت ندارد. ما از کمکهای هر دو کشور استقبال میکنیم. هر کشور دیگری که بدون مدعا و مطلب به ما کمک کند، استقبال میکنیم.

نخیر این گزارشها بیاساس بود. سلاح و هلیکوپتر در حکومت قبلی افغانستان از روسیه خریداری شد. درست است که چهارده سال پیش ما بسیار وابسته به کمکهای غربی بودیم. اما بعد از مدتی، حکومت قبلی رابطۀ خود را با کشورهای جهان وسیعتر ساخت و با چین و روسیه رابطه تأمین کرد.

حکومت فعلی همان رابطه را دنبال میکند. اما شما میدانید که در این اواخر کانگرس امریکا به افغانستان قیودی را وضع کرده که از بودجۀ امریکا نمیتوانید از روسیه چیزی خریداری کنید. دولت فعلی مجبور است که پابند این درخواست باشد. چون نیروهای ما تقریباً 100 % از طرف امریکا تمویل میشود. حکومت محدودیت دارد و اگر چیزی هم از روسیه خریداری میکند باید به اجازۀ ایالات متحدۀ امریکا باشد.

نخیر. این کمکهای امریکاست. اگر ما از مالیات خود و از بودجۀ خود چیزی خریداری میکنیم، در آن هیچ کشوری نمیتواند حق مداخله داشته باشد.

دربارۀ گسترش حضور داعش در سراسر افغانستان همه نگران استیم. اما داعش در شمال افغانستان به آن پیمانه حضور ندارد که کشورهای آسیای مرکزی و یا روسیه نگران باشند. نیروهای ما در شمال فعال هستند و مسوولیت خود را در قبال همسایههای خود درک کرده و ادا میکنند.

من در این زمینه هیچگونه آگاهییی ندارم.

آیندۀ ما روشن است. چالشهایی پیش رو داریم. هر کشوریکه نوپا باشد، به چالشهایی مواجه میشود. ما چهارده سال تحت یک رهبر زندهگی کردیم؛ حالا که رهبری تغییر کرده، طبعاً چالشهایی میباشد. 180 هزار نیروی خارجی در افغانستان بود و حالا به ده هزار تقلیل یافته که نتایج بد اقتصادی و امنیتی هم به دنبال دارد. من باور دارم که مردم افغانستان باوحدت این چالشها را پشت سر میگذرانند.

هرکاری که میشود باید در چارچوپ معاهدات رسمی بین دو کشور صورت گیرد. از معاهدات نباید عدول کنند.

برای دور بعد بلی آماده هستم. حقم است و اراده هم دارم که رفع مسوولیت کرده و خود را پیش کنم. البته تا سهونیم سال بعد منتظر میمانیم و اراده دارم. البته این کار به مشوره و حمایت همۀ تیمها صورت خواهد گرفت.