به عقیده کارشناسان، آمریکا به دلیل حضور نظامی در افغانستان به کشورهای منطقه آسیای مرکزی نیاز دارد و به بهانه همکاری‌های امنیتی در آنجا باقی خواهد ماند.

روزنامه نیزاویسیمایا گازیتا امروز در تحلیلی نوشته است: مایک گرت فرمانده نیروهای زمینی، فرماندهی مرکزی آمریکا امروز، چهارشنبه، در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، قرار است مسائل مربوط به تامین صلح و ثبات افغانستان و تقویت مرزهای جمهوری تاجیکستان با افغانستان را مورد بررسی قرار دهد. کارشناسان بعید نمی دانند که در حقیقت صحبت بر سر همکاریهای نزدیکتر نظامی بین دو کشور و تاسیس یک مرکز آموزش نظامی آمریکایی در خاک تاجیکستان باشد.

این نخستین سفر این جنرال بلندپایه آمریکایی به تاجیکستان است. وی در اواخر سال گذشته به دو جمهوری قزاقستان و ازبکستان سفر کرده بود.  انتظار می رود، مایک گرت در دوشنبه با امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان نیز ملاقات کند. وی همچنین مذاکراتی با وزیر دفاع و رئیس ستادکل نیروهای مسلح این کشور خواهد داشت. مسائل مربوط به همکاریهای دو کشور در زمینه امنیتی و تقویت مرزهای تاجیکستان با افغانستان که از سال 2005 به اینطرف، عملا از وظایف آمریکایی ها شده است، در مرکز توجه این مذاکرات قرار دارد.  پیش از این مرزهای خارجی جمهوری تاجیکستان توسط نیروهای مرزبانی روسیه حفاظت می شود، ولی امروزه مسئله بازگشت آنها مطرح نیست، هرچند اوضاع امنیتی در خطوط مرزی با افغانستان چندان خوب نیست.

گذشته از این، همین چند روز قبل بود که ضمیر کابلوف نماینده رئیس جمهور روسیه در امور افغانستان از آمریکا خواست تا نظامیان خود را از این کشور خارج کند که بازتاب زیادی در رسانه های غربی داشت. در حال حاضر تعداد نظامیان آمریکایی در افغانستان 8500 نفر است و آنها قصد بیرون رفتن از این کشور را هم ندارند.

فردریک استار مشاور سابق سه رئیس جمهوری آمریکا در عرصه روسیه و اورآسیا و رئیس کنونی موسسه آسیای مرکزی و قفقاز در دانشگاه جان هاپکینز که اخیرا به تاجیکستان سفر کرده بود، در مصاحبه ای با یادآوری اینکه تعداد نظامیان آمریکایی در افغانستان افزایش پیدا خواهند کرد، گفت: به همین دلیل علاقه آمریکا به کشورهای منطقه آسیای مرکزی نیز دوباره مورد بررسی قرار داشته و اکنون نگاه تازه ای به این قضیه می شود.

به گفته استار، از دید مقامات واشنگتن، سرنوشت افغانستان و دیگر جمهوریهای منطقه آسیای میانه بهم گره خورده است، بنابراین اگر آمریکا بخواهد در افغانستان حضور داشته باشد، این به منزله ادامه حضور نظامی آمریکا در جمهوریهای سابق شووری در این منطقه نیز خواهد بود.

ویکتور لیتوکین کارشناس مسائل نظامی در روسیه نیز معتقد است که آمریکا از اهداف خویش در کشورهای منطقه آسیای مرکزی صرف نظر نخواهد کرد. وی گفته است: واشنگتن به گفتگوهای خود با مقامات این کشورها ادامه داده و حاضر است هر کمک فنی و نظامی ، از جمله کمک به برگزاری مانورهای نظامی، به این جمهوریها داشته باشد، تا بتواند در خاک آنها باقی بماند. تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان، "روسیه های کوچکی" محسوب می شوند که از آنجا می توان در صورت لزوم تهدیدات علیه مسکو را عملی کرد.

به گفته لیتوکین، البته تاجیکستان و قرقیزستان عضو پیمان امنیت جمعی و متحد روسیه محسوب می شوند و استقرار هر نوع پایگاه آمریکایی در خاک آنها، مغایر با تعهدات این کشورها در قبال روسیه خواهد بود.

این کارشناس افزود: اکنون دیگر بر همه آشکار شده که آمریکایی ها برای چه منظور به کشورهای آسیای مرکزی کمک می کنند. هرچند این کمکها به بهانه مبارزه با تروریسم است ، ولی اصرار آنها در این خصوص در روسیه که اصلا درک نمی شود.

وی یادآورشد که المازبیک آتامبایف رئیس جمهوری قرقیزستان پایگاه نظامی-هوایی آمریکا در خاک این جمهوری را تعطیل کرده است. البته او ظاهرا بعد از وعده «برخی کشورها» در مورد حمله موشکی به خاطر وجود این پایگاه مبادرت به این کار نمود. این وعده ممکن است از سوی روسیه یا چین داده شده باشد، چون سایر کشورها چنین توانی ندارند.

به عقیده او، تاجیکستان نیز بعید است با وجود رهبران کنونی آن، اجازه استقرار پایگاه نظامی در خاک خود را به آمریکا بدهند، ولی توسعه همکاریها در زمینه امنیتی، از جمله با ایجاد مراکز آموزش نظامی، راه حل راهبردی در این زمینه خواهد بود. البته امروزه با توجه به وخامت اوضاع در روابط آمریکا و روسیه و وابستگی دوشنبه به مسکو، بعید است مقامات تاجیکستان تعهداتی در خصوص تامین منافع آمریکا برعهده خویش بگیرند.