|
|
| مصاحبه/ |
معین وزارت اطلاعات و فرهنگ: طالبان به سرنوشت حزب اسلامی حکمتیار مواجه میشوند
/25.3.2019
معین وزارت اطلاعات و فرهنگ: طالبان به سرنوشت حزب اسلامی حکمتیار مواجه میشوند
اشاره: با نزدیک شدن توافق احتمالی صلح امریکا با طالبان و خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، مسوولان رسانهها و روزنامهنگاران افغان نگران هستند که مبادا در نتیجۀ مذاکرات صلح آزادی بیان محدود شود و جلو فعالیت آزاد رسانهها، خبرنگاران و روزنامهنگاران گرفته شود. خبرنگار افغانستان.رو در پیوند به نگرانی روزنامهنگاران و اهالی رسانهها و همچنان وضعیت رسانهها، مصاحبهای را با سیدحسین آقا فاضل سانچارکی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ انجام داده است که در زیر میخوانید:
آقای سانچارکی، سپاس از اینکه فرصت این مصاحبه را فراهم ساختید. در حال حاضر، چند رسانۀ تصویری، صوتی و چاپی در ولایات و مرکز افغانستان فعالیت دارد؟
براساس اطلاعات وزارت اطلاعات و فرهنگ، حدود 3 هزار رسانه در مرکز و ولایات افغانستان ثبت و راجستر است. البته شماری از این رسانهها احتمالاً فعالیت ندارند و ما در حال بررسی هستیم. حدود 200 تلویزیون در مرکز و ولایات فعال است. بیش از 400 رادیو و تعداد زیادی از اخبار چاپی، از جمله گاهنامه، ماهنامه، فصلنامه، هفتهنامه و روزنامه در کشور فعالیت دارد. همچنان، دهها آژانس اطلاعرسانی نیز در کشور فعال است.
رسانههای افغانستان به لحاظ کار حرفهیی و مسلکی و همچنان وضعیت مالی، در چه شرایطی قرار دارند؟
طی هجده سال یک مسیر بسیار خوبی را پشت سر گذاشتهایم. رسانههای ما از صفر آغاز کردند. در این مدت، طیف وسیعی از جوانان در رسانهها مشغول شدند. با توجه به تجربۀ اندک، انتظار نمیرفت که کار رسانهها، با رعایت کامل ارزشها و اصول ژورنالیزم بهگونۀ مسلکی به پیش برود؛ اما آهسته آهسته تجارب خوبی اندوختند و دانش و تجربۀ شان بیشتر شد. حالا ما نمونههای خوبی از رسانههای تصویری، چاپی و شنیداری را داریم. اما هنوزهم با مشکلات بسیار جدی در عرصۀ معیاریشدن و مسلکیشدن رسانهها مواجه هستیم. رسانههای ما به لحاظ اینکه منابع مالی ثابت و پایدار ندارند، قادر نیستند که برنامههای آموزشی و ظرفیتسازی را تنظیم کنند. از همین رو، مشکلات همچان پا برجاست. اما آنچه که قابل توجه است و امیدواری ما را بیشتر میسازد، تجارب کار مسلکی و مهارتهایی است که جوانان در مسیر کار رسانهیی به دست آوردهاند.
با تشدید مذاکرات صلح، نگرانیهایی از متوقفشدن برخی از برنامههای تلویزیونی و محدودشدن آزادی بیان خلق شده است. فکر میکنید که با امضای توافقنامۀ صلح، رسانهها مجبور به سانسور شوند و آزادیهای نسبیشان را از دست بدهند؟
افغانستان در نزده سال گذشته دچار دگردیستی و تحولات ژرفی شده است. تحولات عظیمی در بستر جامعۀ افغانی ایجاد گردیده و راه برگشت به عقب را ناممکن ساخته است. امروز ما در عرصۀ فعالیت مدنی، بخش زنان، حقوق بشر و آزادیهای اساسی، گامهای بسیار اساسی برداشتهایم. هر نوع مذاکره و گفتوگویی باید مبتنی بر حفظ آزادی بیان، حقوق بشر و دموکراسی باشد. هیچ نیرویی قادر به مهار جریان پر زور آزادی بیان در افغانستان نیست. ما ضمن اینکه از صلح استقبال میکنیم و روند صلح را یک ضرورت اساسی جامعۀ افغانستان میدانیم؛ اما فکر نمیکنیم که صلح منجر به برگشت افغانستان به جامعۀ دوران طالبان شود و ارزشهای نظام امارت طالبان در افغانستان حاکم شود. امروز طالبان هم دچار دگرگونی شدهاند. آنها هم متوجه شدهاند که قادر نیستند که نظام طالبانی گذشته را به افغانستان برگردانند. یک نمونۀ بسیار آشکار و واضح پیوستن رهبر حزب اسلامی گلبدین حکمتیار به روند صلح با دولت بود. حکمتیار با این روحیه که رسانهها معیاری نیستند، ارزشهای اسلامی را رعایت نمیکنند و باید جلوشان گرفته شود، به صحنه آمد؛ اما آهسته آهسته حزب اسلامی و آقای حکمتیار در پروسۀ موجود حذف و استحاله شدند. هرجریانیکه از بیرون بیاید، در درون تحولات نوپیدای جامعۀ افغانستان، استحاله خواهد شد.
افغانستان یکی از مکانهای پرخطر برای خبرنگاران و کارکنان رسانهها بوده است. چه اقداماتی در راستای مصونیت و حفاظت از جان و مال خبرنگاران روی دست است؟
متأسفانه چنین است. در دو سال اخیر وضعیت امنیتی در افغانستان بسیار بد شد. حملات گروههای هراسافگن در مرکز و والایات افزایش یافت. در این دو سال، شمار زیاد نیروهای امنیتی و شهروندان خود را از دست دادیم. در پهلوی آنان، یک تعداد از خبرنگاران عزیز هم جانشان را از دست دادند. طبعاً خبرنگاران هم جز نظام و شرایط موجود هستند. اینها هم آسیب دیدند و متضرر شدند.
برای جلوگیری از تهدیدها، خطرات و آسیبهایی که متوجه جامعۀ خبرنگاری و روزنامهنگاری افغانستان است، یک سلسله اقدمات جدی از طرف حکومت وحدت ملی و وزارت اطلاعات و فرهنگ و نهادهای صنفی روی دست گرفته شده است. نشست کمیتۀ مشترک نمایندگان رسانهها، نهادهای امنیتی و نهادهای صنفی ماهانه تحت ریاست معاون ریاست جمهوری برگزار میشود و تدابیر لازم را برای حفاظت از خبرنگاران روی دست میگیرد. در تمام ولایات خانههای امن برای حفاظت از خبرنگاران ایجاد شده است. ما رهنمود تهیه گزارش و خبر از صحنههای حوادث تروریستی را تهیه کردهایم که فعلاً در حال اجراست. براساس این رهنمود نیروهای امنیتی مکلف هستند که زمینۀ دسترسی سریع و آسان خبرنگاران به اطلاعات را مساعد بسازند و در پهلویش مالکان رسانهها، مکلف هستند که خبرنگاران خود را با وسایل زرهی از جمله واسکت، کلاه و وسایل زرهی مجهز سازند. در عین حال، در صحنهییکه حوادث ناگوار رخ میدهد، خبرنگاران در یک منطقه امن تجمع کنند و از داخل شدن در متن حادثه بپرهیزند. کمیته مصونیت خبرنگاران هم روی رهنمودی کار کرده است. در عین حال اقدمات دیگری روی دست است. بر اساس مصوبۀ کمیتۀ مشترک، در همکاری با نهادهای بینالمللی از جمله سازمان ملل متحد و یونسکو، کمیتهیی را ایجاد کردیم که روی حفاظت از رسانهها و خبرنگاران کار میکنند.
همواره از نحوۀ کار رسانههای دولتی افغانستان انتقاد شده است. ظاهراً رسانههای دولتی نتوانستهاند همپای رسانههای خصوصی گام بردارند. چرا هیچ تغییری در نحوۀ نشرات و فعالیت رسانههای دولتی به میان نیامد؟
عوامل مختلف وجود دارد. از دلایل عمده، کم توجهی دولت به رسانههای حکومتی و دولتی بوده است. هزینه و سرمایهگذاری لازم در بخش رسانههای دولتی صورت نگرفته است. بودجۀ رسانههای دولتی بسیار محدود و اندک بوده است. دوم اینکه مسوولان رسانههای دولتی نتوانستند کارکنان سابقهدار خود را جواب بدهند. متأسفانه آنان از ظرفیت لازم برخوردار نبودند. برنامههای ارتقای ظرفیت موثر تمام نشده است. از سوی دیگر، رسانههای دولتی با احتیاط و ملاحظهکاری و رعایت مصالح خاصی برنامههای خود را ادامه میدهند. درحالیکه رسانههای خصوصی کمتر پابندی به اصول، چارچوبها و ارزشها داشتند. رسانههای دولتی به وظیفۀ اصلی خود که انعکاس کارکردها و برنامههای دولت بود ادامه دادند. اما با برخی ملاحظات و قیوداتیکه بر آنان وضع شده بود. درحالیکه رسانههای خصوصی گاهی شایعات، افوهات و اطلاعات غیرموثق را به عنوان خبر و گزارش نشر کردهاند. اما رسانههای دولتی این ملاحظات را در نظر دارند و با احتیاط برخورد میکنند. مجموع دلایل سبب شده که رسانههای دولتی از کاروان رسانههای روز عقب بمانند.
عملکرد رسانهها در زمینۀ مبارزه با فساد، ایجاد شفافیت و حسابدهی در ادارهها چگونه بوده است؟
خوشبختانه رسانهها نقش موثر، بنیادی و اساسی در مبارزه با فساد داشتهاند. اولاً هیچ رخداد و حادثهیی از چشم رسانهها پنهان نمیماند. امروز هر عملی- چه مثبت و چه منفی- منعکس میشود. ناهنجاریها، ناملایمتیها و فساد و بیبندی باری را رسانهها منعکس کردهاند. وقتی حوادث از سوی رسانهها بازتاب داده میشد، نهادهای مسوول مکلف بودند که قضیه را پیگری کنند. از زورگری، بی عدالتی، فساد و ... هم رسانهها غافل نماندهاند. رسانهها نقش بسیار روشنگرانه داشتهاند. در دورترین ولایت افغانستان رسانهها به عنوان یک چشم بیدار، کنجاو و حساس جامعه عمل میکنند. در تمام زمینهها، نقش رسانهها ویژه و منحصر به فرد بوده است.
برخی ناظران معتقد هستند که حکومت در پی نفوذ در کار نشرات و مدیریت مسوولان رسانهها است؟ شما در این زمینه چه فکر میکنید؟
حکومت قصد ندارد که بر رسانهها اعمال نفوذ کند و هیچ نشانه و مدرکی هم وجود ندارد که حکومت در پی اعمال نفوذ باشد و مسیر کار شفاف رسانهها را تغییر دهد. بلکه حکومت و نهادهای مرتبط با رسانهها، علاقمند هستند که یک ارتباط تعریف شده و معنادار با رسانهها داشته باشند تا رسانهها از کارکرد درون حکومت و برنامههای حکومت مطلع شوند و واقعیتها را به گونۀ درست انعکاس دهند. انتظار حکومت این است که رسانهها اخبار درست را نشر کنند و هیچگاه به شایعات و افوهات توسل نجویند. رسانهها هم میگویند که وقتی ما به اطلاعات دسترسی نداشته باشم، مجبوریم به حدس و گمان توسل بجوییم. این ارتباط بسیار ضروری و الزامی است. گاهی نشستهایی در سطح رهبری حکومت از جمله ریاست جمهوری، معاونیت ریاست جمهوری و وزارت اطلاعات و فرهنگ با رسانهها صورت می گیرد تا رسانهها در مسیر درست قرار گیرند. اما رسانهها در انتقاد از حکومت دست باز دارند. رسانهها مستقلانه تصمیم میگیرند و کارکردهای حکومت را زیر ذرهبین قرار میدهند.
وضعیت آزادی بیان در افغانستان را در مقایسه با کشورهای منطقه چگونه ارزیابی میکنید؟
آزادی بیان در افغانستان خوشبختانه به حیث نمونه و الگو در سطح منطقه مطرح است و امروز از لحاظ کمی و کیفی شاهد تنوع و کثرت عظیم در عرصۀ رسانههای غیردولتی و خصوصی هستیم. ما هیچ روزنامه نگار تحت تعقیب و زندانی نداریم. با وجود اینکه در کمیسیون رسیدهگی به شکایتهای رسانهای، شکایتهای مختلفی دریافت کردهایم. اما همواره تلاش میکنیم که به شکایتها در چارچوب قانون رسیدهگی شود و در همینجا حل و فصل شود. دوسیۀ هیچ روزنامه نگاری تا زمانیکه جرمی را مرتکب نشود، به نهادهای عدلی و قضایی فرستاده نمیشود. خوشحالیم که در سطح منطقه یک الگوی موفق در زمینۀ آزادی بیان و کار رسانهیی هستیم.
آیندۀ رسانههای افغانستان را چگونه پیشبینی میکنید؟
خوشبختانه رسانههای افغانستان آیندۀ روشنی دارند. چون جایگاه خود را در جامعه تثبت کرده و برخی رسانهها توانستهاند از لحاظ حرفهیی و مسلکی منابع عایداتی خود را گسترش بخشیده و روی کیفیت کار و افزایش مهارتهای مسلکی کارکنان خود توجه کنند.
علیرغم دشواریها و مشکلات از جمله کاهش کمکهای جامعۀ بینالمللی، روندی که در یکی دو سال اخیر داشتیم، خوشبتخانه رسانهها منابع داخلی پیدا کردند و کوشش کردند که روی پای خود بیاستند و خود گردان شوند. شماری از رسانهها منحل شدند و اما تعداد دیگری از رسانهها مجدداً تأسیس شدند و آغاز به کار کردند. از این جهت، ما زیاد از آیندۀ رسانهها تشویش نداریم. به هر اندازه که چشمانداز صلح و ثبات در افغانستان روشنتر میشود و امنیت پایدارتر میگردد، کار رسانهها بهتر شده و از ضمانت قوی برای آیندۀ کاری خود برخوردار خواهند شد.
|
| فارسی.رو |
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
