|
صفحه اول/ |
افغانستان «دال مرکزی» نشست سازمان همکاری شانگهای
/5.11.2019
نویسنده: میرویس قادری
افغانستان «دال مرکزی» نشست سران حکومتهای سازمان همکاریهای شانگهای در شهر تاشکند مرکز ازبکستان بود. تقریباً تمام سران دولتهای عضو و ناظر در سازمان همکاریهای شانگهای، در سخنرانیشان در هژدهمین نشست سران حکومتها، از بحران امنیتی و سیاسی در افغانستان ابراز نگرانی کردند. افغانستان با اکثر اعضای سازمان همکاری شانگهای مرز مشترک جغرافیایی و روابط دیپلوماتیک و سیاسی دارد. نخستین بار، افغانستان در سال 2004 به عنوان مهمان در اجلاس همکاریهای شانگهای اشتراک کرد و در سال 2012 به حمایت روسیه عضویت ناظر این سازمان را کسب نمود.
سازمان همکاریهای شانگهای برای حضور جدیتر در عرصه تحولات افغانستان، یک گروه تماس ویژه برای افغانستان تشکیل داد. گروه تماس شانگهای- افغانستان در سال 2005 تشکیل شد. این گروه تاکنون چند دوره نشستهایی را در کشورهای چین، روسیه و ... برگزار کرده است. فعالیت گروه تماس برای چندسالی متوقف شد. اما در 20 جوزای 1397 در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای باردیگر بر آغاز فعالیت این سازمان تأکید گردید.
افغانستان از چندسال بدینسو در پی کسب عضویت در سازمان شانگهای است. اما بحران سیاسی- امنیتی این کشور سبب شده که کشورهای عضو به عضویت کامل افغانستان رأی ندهند. عضویت کامل پاکستان در این سازمان به یک چالش تازه در برابر افغانستان تبدیل شده است.
هدف اساسی افغانستان از حضور در سازمان شانگهای تقویت اعتمادسازی در منطقه، تحکیم روابط نیک با کشورهای عضو و ناظر، ایجاد ظرفیتهای کافی در مبارزه با تروریزم، افراطگرایی و مهار تولید مواد مخدر در منطقه میباشد. کشورهای منطقه نیز از همین نقاط آسیبپذیر هستند. فعالیت روزافزون تروریزم، تولید و قاچاق مواد مخدر و بحث همکاریهای مشترک اقتصادی، روابط افغانستان را با سازمان شانگهای اجتنابناپذیر میسازد.
کشورهای عضو شانگهای علاقمند عضویت کامل افغانستان در این سازمان هستند. همۀ سران دولتها در دیدار با رهبران افغانستان حمایت شان را از عضویت کامل افغانستان اعلام میکنند. اما افغانستان تاهنوز نتوانسته یکی از پیشرطهای عضویت کامل را برآورده سازد. این مسأله شکوتردیدهایی را دربارۀ نیت افغانستان برای عضویت در این سازمان مهم منطقهای به وجود آورده است. افغانستان شریک نزدیک سازمان ناتو و ایالات متحده است. کابل این ظرفیت را در خود نمیبیند که بین «شانگهای» و سازمان «ناتو» جمع کند. برای کابل روابط با کشورهای عضو ناتو اولویت است. آنها سالانه میلیاردها دالر پول نیروهای امنیتی افغانستان را تأمین میکنند. عملاً در کنار نیروهای افغانستان در مبارزه با تروریزم قرار دارند. درحالیکه سازمان شانگهای نه علاقمند حضور در یک جنگ پیچیدۀ منطقهای است و نه هم از عهدۀ تأمین هزینۀ هنگفت جنگ فرسایشی در افغانستان بر میآید.
کشورهای آسیای مرکزی(تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان) به شدت نگران گسترش روزافزون خشونتها در شمال افغانستان و پایگاهسازی داعش و طالبان هستند. روسیه و ایران از گسترش نفوذ داعش در افغانستان به شدت میهراسند. آنها نفوذ داعش را در قلمرو افغانستان برنامهیی از پیش طرح شده برای ناامنسازی مرزهایشان میدانند. چین نیز از بحران در شمال افغانستان به ویژه در مناطق مرزی (پامیر بدخشان) تشویش دارد و نیروهای ویژۀ خود را در مرز جابجا کرده است. در واقع، افغانستان نگرانی اصلی و مشترک اکثر کشورهای منطقه و سازمان شانگهای است.
روایت افغانستان در شانگهای
کار کشورهای عضو شانگهای متمرکز به همگرایی منطقهای، مبارزه با افراطیت و تروریزم، گسترش دادوستد اقتصادی و همسویی در سازمانهای بینالمللی است. کشورهای عضو شانگهای بیشترین رابطۀ اقتصادی و ترانزیتی را با همدیگر دارند. افغانستان با وجود اینکه در قلب سازمان همکاری شانگهای واقع شده است، اما همچنان به عنوان تافتۀ جدابافته در منطقه محصور مانده است. کشورهای پیرامون افغانستان از جنوب تا شمال و شرق، همه عضویت سازمان شانگهای را به دست آوردهاند و به شدت در پی افزایش معاملات بزرگ اقتصادی و تجاری هستند.
افغانستان در روی کاغذ در نشستهای منطقهای خوب ظاهر میشود. اما در عمل در نشستهای سازمان شانگهای دربارۀ اقتصاد، توسعه، زیرساختها، میکانیزه سازی زراعت و صنعت، حرفی برای گفتن ندارد. همۀ کشورهای شانگهای از پایین بودن سطح مبادلات اقتصادی با افغانستان شاکی هستند. با این حال، کابل مدعی است که روابط بازرگانیاش را با آسیای مرکزی افزایش بخشیده و از وابستگی به بنادر مشخص رهایی یافته است.
روایت افغانستان، همکاری در مبارزه با تروریزم و برجستهسازی تهدیدهایی است که از جانب این کشور متوجه منطقه میباشد. مواد مخدر نیز به یک تهدید مشترک از جانب افغانستان در برابر کشورهای عضو شانگهای است. افغانستان بزرگترین تولیدکنندۀ مواد مخدر در سطح جهان است. بخش عمدۀ موادمخدر افغانستان به کشورهای منطقه از جمله آسیای مرکزی و روسیه، ایران و پاکستان و هند صادر میشود.
پسمنظر شکلگیری و اهمیت سازمان شانگهای
زمينۀ شكلگيري سازمان به سال 1989 و سفر گورباچف به چين باز ميگردد كه مذاكراتي در سطوح مقامات عالي براي حل و فصل اختلافهاي مرزي ميان آن دو آغاز شد. با فروپاشي شوروي و تقسيم قلمروي آن به پانزده كشور مستقل، اختلافهاي مرزي ميان كشورهاي منطقه با چين همچنان به قوت خود باقي بود تا اينكه در 26 اپریل 1996 پنج كشور هممرز روسيه، چين، قزاقستان، قرقيزستان و تاجيكستان در شهر شانگهاي گرد هم آمدند و گروه موسوم به «شانگهاي 5 «را با هدف حل اختلافهاي مرزي و منطقهیي، تقويت اعتماد متقابل و خلع سلاح در مرزهاي خود و ايجاد كمربند حسن همجواري مرزي تأسيس كردند. ازبکستان در سال ۲۰۰۱میلادی به طور رسمی، ششمین عضو این سازمان شد. منشور آن از سوی دولتهای عضو در سال ۲۰۰۲ و در سنپترزبورگ روسیه تصویب شد. این سازمان با افزایش جمعیت به سه میلیارد نفر و پهنه سرزمینی به ۳۵ میلیون و ۹۷۲ هزار کیلومتر مربع به یکی از بزرگترین قدرتهای منطقهای جهان تبدیل شده است که منافع دو جانبه و چندجانبه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای اعضا و شرکای اقتصادی غیر عضو دارد. زبان رسمیکاری سازمان همکاریهای شانگهای چینی و روسی است.
کشورهای عضو شانگهای قابليت آن را دارند تا در دهههاي آينده يكي از بزرگترين قطبهاي بينالمللي اقتصاد، تجارت، سرمايهگذاري خارجي، انرژي و نظامي را در جهان شكل دهند. چين و روسيه ارتشي قدرتمند و اقتصادي رو به رشد دارند. از نظر اقتصادي، جايگاه چين با ديگر دولتهاي عضو اين پيمان متفاوت است. پيشبيني ميشود كه چين به زودي به قدرت اول اقتصاد جهان تبديل شود. اين سازمان بيشترين حجم ذخاير انرژي نفت و گاز دنيا را دارد. بدين ترتيب، برخورداري از قلمرو جغرافيايي وسيع، جمعيت زياد، منابع انرژي گسترده، سلاحهاي هستهاي، نيروهاي مسلح قابل توجه، حق ویتو در شوراي امنيت و عوامل ديگر به اين سازمان ظرفیت اقتصادي، سياسي و نظامي بالايي مي بخشد.
|
فارسی.رو |
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|