اسماعیل خان: امریکا به طالبان امتیاز بزرگ داد /12.3.2020
اشاره: اسماعیل‌خان از رهبران جهاد و مقاومت افغانستان است. او از چهره‌های شاخص جمعیت اسلامی است. اسماعیل خان سال‌ها رهبری حوزۀ جنوب غرب افغانستان را برعهده داشته و در حکومت حامد کرزی به حیث وزیر انرژی و آب و والی هرات کار کرده است. فارسی.رو دربارۀ مذاکرات صلح و بحران انتخاباتی با اسماعیل خان به مصاحبه پرداخته است.
بربنیاد گزارش‌ها، دو نامزد پیشتاز ریاست‌جمهوری، همزمان مراسم تحلیف برپا می‌دارند. این وضعیت در تاریخ معاصر کشور بیسابقه است. وضعیت چرا به اینجا رسید؟
آنچه اتفاق افتیده در تاریخ بیسابقه است. وضعیت به خاطری به اینجا رسید که تقلب گسترده در انتخابات صورت گرفت و نتیجۀ تقلب به هیچ کسی قابل قبول نبود. در کشوری‌که 35 میلیون نفوس دارد، به هیچ کسی قابل قبول نیست که کسی با 800 هزار رأی به کرسی ریاست جمهوری تکیه بزند و از مردم افغانستان نمایندگی کند. شمار رأی کم بود، اما در آنهم تقلب بیش از حد صورت گرفت و این سبب شد که دو طرف خود را برنده اعلام کنند. پادرمیانی هم نتیجه نداد. دو طرف بحران جدیدی را به وجود آورده‌اند که واقعاً به سرنوشت افغانستان بازی کردن است. در شرایطی‌که به طرف صلح می‌رویم، این وضعیت بی‌باوری را تقویت می‌کند.
ظاهراً پادرمیانی رهبران سیاسی به خاطر تفاهم میان دو تیم انتخاباتی ناکام مانده است. چه کسی حاضر به تفاهم و تعامل برای پایان بحران نیست؟
تلاش‌هایی از طرف بزرگان سیاسی و احزاب با ریاست جمهوری صورت گرفت تا به یک راه حلی دست یابیم که هم در بخش انتخابات قانع‌کننده باشد و هم در بخش صلح. تا دو روز آینده باید هیأت مذاکره‌کننده معرفی شود. اگر ارگ هیأت را هم معرفی کند، یکجانبه است و سیاسیون و احزاب قبول ندارند. ارگ پافشاری کرده که محور هم برنامه‌ها باشد. این قابل قبول سیاسیون افغانستان نیست.
نماینده خاص امریکا برای صلح افغانستان در کنار کار روی روند صلح، در پی مدیریت روند انتخابات است. آیا خلیل زاد قادر است بحران انتخاباتی را مدیریت کند؟
خلیلزاد واقعاً یک کار بزرگ را طی یک سال انجام داد. او یک راه خوب را میان افغانها باز کرد تا به جنگ 40 ساله نقطۀ پایان بگذارد و به صلح پایدار برسیم. در جریان هستم که خلیلزاد(برای تفاهم) تلاش‌هایی کرد؛ اما نتوانست ریاست جمهوری را قناعت بدهد. خواست خلیلزاد را دربارۀ بحران انتخاباتی و معرفی هیأت مذاکره کننده ریاست جمهوری نپذیرفته است.
نقش ایالات متحده را در وضعیت پیش آمده چگونه می‌بینید؟
ایالات متحده امریکا تا فعلاً در روند صلح خوب پیش رفته است. البته وزیر خارجه و وزیر دفاع امریکا نگرانی‌های خود را مکرراً بیان کرده‌اند. آنها تلاش دارند. آنها مجبور می‌شوند که با جدیت و قاطعیت بیشتری پادرمیانی کنند تا به یک راهلی دست پیدا کنیم.
امریکا با طالبان به توافق رسید. شما متن موافقت‌نامۀ صلح را دیدید. ارزیابی شما از توافق امریکا با طالبان چیست؟
واقعاً امریکا به طالبان امتیاز بسیار زیادی داد. ابتدا دربارۀ توافق‌نامه افغانها هیچ معلوماتی نداشتند. توافق به شکل سری انجام شد. بازهم توافق نامه نسبتاً خوب است. اما برخی موارد مجهول دارد. از جمله بحث خلع سلاح طالبان و تشکیل حکومت آینده. موارد مجهول در مذاکرات بین‌الافغانی مورد بحث قرار خواهد گرفت. مبادا طالبان امکانات خود را حفظ کنند و در پهلوی حکومت یک حکومت دیگری به وجود آید. این مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد و صلح پایدار را به وجود نخواهد آورد.
تحلیلگران باور دارند که طالبان به کمتر از اعادۀ امارت اسلامی و گرفتن کامل قدرت در کابل بسنده نمی‌کنند. آیا طالبان قادر هستند که امارت را برپا کنند و قدرت را در کابل به دست گیرند؟
در توافق نامه تذکر رفته است که حکومت اسلامی آینده متشکل از تمام طرف‌ها و وسیع البنیاد خواهد بود. بدین معنا که یک طرف نمی‌تواند حکومت را به دست گیرد. باور کامل دارم که طالبان هم به امارت اسلامی اصرار ندارند. امیدواریم که در گفت‌وگوهای بین الافغانی به توافق برسیم.
برخی کشورهای منطقه به ویژه ایران و هند با توافقنامۀ صلح امریکا با طالبان مخالف کرده‌اند. دلیل مخالف آنها چیست؟
شاید برخی مواردی باشد که (مطابق منافع آنها) نیست. مثلاً هندی‌ها مخالفت‌هایی با پاکستانی‌ها دارند. طالبان طرف دار پاکستان هستند که طبعاً هندی‌ها موافق برگشت آنان نیستند. ایرانی‌ها دربارۀ موافقت نامه مخالفتی نشان نداده اند.
نیروهای خارجی از افغانستان بیرون می‌شوند. با خروج نیروهای خارجی احتمال جنگ داخلی وجود ندارد؟
اگر خلع سلاح طالبان درست صورت بگیرد، چنانچه در ابتدای 2001 مجاهدین دی دی آر و خلع سلاح شدند، دوباره جنگی به وجود نخواهد آمد. در آن زمان جنگ داخلی به وجود نیامد. به استثنای اینکه طالبان از طرف همسایه‌ها تجهیز و دوباره سوق شدند. یقین دارم با تجربه‌یی که از گذشته داریم و خلع سلاح واقعی صورت گیرد و حکومتی با موافقۀ طرفین به وجود آید، جنگ دیگری نخواهد بود. اگر طالبان خلع سلاح نشوند و نوعی حکومت اجباری شکل گیرد، طبیعتاً عوارض جانبی بعدی را خواهد داشت.
گفته می‌شود که طالبان به واگذاری برخی پایگاه های نظامی به امریکایی‌ها موافقت کرده اند. توافق طالبان روی موجودیت پایگاه های نیروهای خارجی به چه معناست؟
تا فعلا در توافق نامه چیزی وجود ندارد. امیدوارم چنین چیزی وجود نداشته باشد. طالبان اصرار داشتند که نیروهای خارجی به طور کامل بیرون شوند.
شما پیشینۀ درگیری و جنگ طولانی با طالبان دارید. فکر می‌کنید که طالبان تغییر کرده باشند؟
25 سال گذشته است. طالبان در دوران حکومت‌شان با مقاومت در سراسر کشور مواجه شدند. 20 سال دیگر هم جنگ وجود داشت. این بدان معناست که طالبان باید در روش و در نوع حکومت خود باید تغییراتی آورده باشند. اگر مثل گذشته باشند، صلحی در افغانستان نخواهد آمد.
طالبان همواره کوشیده اند که نشان دهند یک گروه متحد و یکپارچه هستند. واقعاً طالبان یک دست و متحد هستند؟
باور ندارم که یک دست باشند. پس از کاهش خشونت‌ها با وجودی که تعهد کردند، در قسمت‌هایی از افغانستان از جمله در هرات جنگ‌هایی صورت گرفت. تلفاتی سنگینی هم به مردم وارد شد. باور ندارم که صد درصد متحد باشند. در هر تشکیلی جناح‌های متفاوتی وجود می‌داشته باشد.
حکومت افغانستان بارها اعلام کرد که داعش را نابود کرده است. اما حملۀ دو روز پیش بر مراسم یادبود از شهادت استاد مزاری را داعش برعهده گرفت. واقعیت حضور داعش در افغانستان چیست؟
داعش در افغانستان از جمله در جلال‌آباد سرکوب شد. جنگ‌های شدید صورت گرفت و مادر بمب‌ها استفاده شد و پایگاه‌های منظم داعش نابود شد. اما در مجموع داعش در افغانستان هنوز هم حضور دارد. داعش کاملا محو نشده است. انتظار حملات بعدی داعش را داشته باشیم.
اگر طالبان به توافق برسند و به نظام مدغم شوند و حملات تروریستی ادامه پیدا کند. آنگاه صلح چه معنایی می داشته باشد؟
همه این سوال را دارند. اگر توافق نامه عملی نشود و آتش بس دایمی برقرار نشود، امریکایی‌ها گفتند که توافق نامه اعتبار خود را از دست می‌دهد.
در شرایطی‌که طالبان دوباره وارد صحنه می‌شوند، دشمنان سابق آنها که شما یکی از رهبران برجستۀ شان بودید، بی نهایت ضعیف شده اند. با این وضع، احتمال شکل‌گیری مقاومت تازه علیه طالبان وجود دارد؟
امیدواریم شاهد شکل‌گیری جنگ‌های مثل پیش از 11 سبتمبر نباشیم و با تشکیل حکومت جدید باردیگر شاهد انتقام گیری‌ها و جنگ‌های بعدی نبشایم.
آیا کشورهای منطقه می‌توانند جای خالی امریکا را در افغانستان پر کنند؟
علاقمندیم کشورهای منطقه و جهان که در افغانستان دخیل بودند، متحد شوند و همکاری کنند که باردیگر افغانستان نیازمند کمک برای نجات از جنگ‌ها نباشد.
فکر می‌کنید که نظام آیندۀ افغانستان بهتر از 20 سال گذشته باشد؟
نظام آینده باید جنگ را ختم کند. در نظام فعلی 20 سال را در جنگ سپری کردیم. تا زمینه به بازسازی، برگشت مهاجرین و صلح و ثبات دایمی فراهم شود. افغانستان که 40 سال در ویرانی سپری کرد، آباد شود.
