مشاور ارشد رییسجمهور افغانستان: رییس اجرایی باید کنار برود /3.4.2019
اشاره: ضیاءالحق امرخیل، یک چهرۀ جنجالبرانگیز و پر حاشیه در پنج سال پسین در افغانستان بوده است. او سابقۀ کار در ریاست دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات را در کارنامه دارد و تحت مدیریت او، انتخابات 2014 ریاستجمهوری به بحران رفت و در نتیجه، حکومت وحدت ملی شکل گرفت. امرخیل از جانب بخشی از مردم به عنوان «قهرمان» و «بابا» ستایش میشود و اما برخی از گروههای قومی، او را به عنوان یک «تقلبکار» میشناسند. آقای امرخیل اکنون مشاور ارشد رییسجمهور افغانستان در امور سیاسی و اجتماعی است. او در کنار عمرداوودزی، برای زمینهسازی تدویر لویه جرگه کار میکند. خبرنگار فارسی.رو با او دربارۀ اوضاع کنونی افغانستان به مصاحبه پرداخته است.
تشکر جناب امرخیل، از فرصتیکه در اختیار ما گذاشتید. اخیراً تغییراتی در رهبری کمیسیونهای انتخاباتی بهمیان آمد. همزمان با تغییرات، گزارشهایی از درگیری گروهی و سیساسی کمیشنران هم وجود داشته است. فکر میکنید تغییرات تازه بتواند موفقیت و شفافیت انتخابات را تضمین کند؟
تغییرات تازه براساس قانون و در نتیجۀ مشورۀ لازم با تمام طرفها از جمله کاندیدان ریاست جمهوری، روی کار آمد. امیدواریم که رهبری تازه بتواند انتخابات ریاست جمهوری و شورای ولایتی را طبق جدول زمانی اعلامشده برگزار کند. امیدواریم انتخابات میزان بهتر از انتخابات 2014 و انتخابات 2018، قابل قبول همۀ جریانها، سرتاسری و فارغ از مشکلات تخنیکی و لوجستیکی باشد تا اینکه انتقال سیاسی بهگونۀ مسالمتآمیز و در نتیجۀ انتخابات صورت گیرد. انتقال مسالمتآمیز صرف از طریق انتخابات ممکن است. چه در نتیجۀ انتخابات رییسجمهور فعلی برنده شود و یا هم نامزدان دیگر.
با توافق اولیه طالبان و امریکا، احتمال برده میشود که انتخابات کنارگذاشته شود و حکومت موقت روی کار آید. آیا رییسجمهور غنی زیر بار خواهد رفت و حکومت انتقالی و یا موقت را خواهد پذیرفت؟
مسألۀ حکومت موقت تاهنوز نه در حکومت افغانستان، نه در میان حامیان بینالمللی و نه هم در میان جریانهای سیاسی کلیدی مطرح است. شما اخیراً دیدید که حامدکرزی رییسجمهور سابق که چهرۀ تأثیرگذار و بانفوذ در کشور است، با تمام توان با ایجاد حکومت موقت در کشور مخالفت کرد. ما جوانان هم با ایجاد ادارۀ موقت مخالفت داریم. ایجاد حکومت موقت خطری به راه رفتۀ هژده ساله و بزرگترین جفا به زیرساختها و دستآوردهای ملی ماست. بنابراین، بهتر است که هر تغییری در افغانستان از طریق انتخابات و آرای مردم صورت گیرد. ایجاد حکومت موقت، خلاف ارادۀ مردم و بهگونۀ تحمیلی قابل قبول نیست.
برخیها بدین باور هستند که رییسجمهور غنی میداند که با برگزاری انتخابات شانس او برای رسیدن به قدرت بیشتر است. از همین رو تأکید بیشتر به انتخابات دارد. غنی براساس چه به پیروزی در انتخابات امیدوار است؟
رییسجمهور غنی برنامه و پروگرام دارد. اشرفغنی یک زورمند نیست. استاد دانشگاه بود و در انتخابات نامزد شد، مردم به او رأی دادند و در نتیجۀ حمایت مردم در افغانستان کارهای اساسی و بنیادی را آغاز کرده است. هیچ سیاست مداری به اندازۀ رییسجمهور به ولایات سفر نداشته است. او عملاً روی بسیاری از پروژههای ملی کار میکند و پروژههای زیادی را افتتاح کرده است. اشرفغنی افغانستان را از زندان جغرافیایی بیرون ساخت و به تمام جهان وصل کرد. او به جوانان اعتماد دارد و در راستای گسترش علم و دانش تلاش میکند. تمام اتکای رییسجمهور غنی به ملت افغانستان و به انتخابات و آرای مردم است. باور دارم که مردم هم به خوبی چهرهها را تفکیک میکنند و به کسی رأی میدهند که برنامه و سابقۀ خوب و وطن دوستی دارد.
رییسجمهور غنی کشورهای همسایه را متهم به دخالت در انتخابات کرد و گفت که خواهان پیروزی او نیستند. چرا کشورهای همسایه از آقای غنی بریده اند. تأثیر کشورهای منطقه در انتخابات به چه پیمانه است؟
همسایهها هیچ وقت نظام قوی در افغانستان نمیخواهند. آنها هیچ گاهی خواهان زیرساختهای قوی و حکومت مشروع در افغانستان نیستند. رییسجمهور غنی متعهد است که یک حکومت قوی مرکزی در افغانستان به وجود آید. او به منافع افغانستان متعهد است و برنامۀ مدون اقتصادی دارد. اتکای اشرف غنی تنها به پاکستان و ایران نیست. او میخواهد که افغانستان را به دیگر کشورهای دنیا وصل کند. چند روز پیش شاهد افتتاح راه لاجورد بودیم. راه لاجورد افغانستان را به کشورهای اروپایی وصل میکند. این بدان معناست که اجناس افغانستان به کشورهای اروپایی و از آنجا به افغانستان میآید. همسایهها نگران هستند که افغانستان به یک کشور خودکفا تبدیل شود و دیگر به آنان محتاج نباشد. به همین دلیل، همسایهها از انتخابات شفاف نگران هستند. اما جای خوشبختی این است که مردم متوجه هستند. عمران خان، نخستوزیر پاکستان چند روز پیش از ایجاد حکومت موقت در افغانستان سخن گفت. تمام افغانها از جمله نویسندگان، فرهنگیان، خبرنگاران، زنان و جوانان در برابر او ایستادند. حالا شعور سیاسی افغانها بالا رفته است. مردم میدانند که همسایهها از نظام قوی در افغانستان هراس دارند.
انتخابات برگزار میشود و در نتیجۀ انتخابات کسی پیروز خواهد شد که مردم می خواهند.
با برگزاری انتخابات، سرنوشت ریاست اجراییه چه میشود؟
نخست. براساس قانون، هر نهاد و شخصیکه از طریق انتخابات به چوکی میرسد، از سمتش استعفا نمیدهد. مثلاً رییسجمهور چون نامزد ریاستجمهوری است، از سمتش استعفا نمیدهد. عضو مجلس وقتی نامزد پارلمان میشود، از پستش استعفا نمیکند. اما رییس اجرایی به لحاظ قانونی باید استعفا بدهد و پس از آن وارد انتخابات شود.
احزاب و جریانهای سیاسی، بیشتر از حکومت علاقمند همکاری و تماس با طالبان هستند. آنها حتا طرف دار حکومت موقت هستند که طالبان میخواهند. چرا وضعیت سیاسی افغانستان به این مرحله رسیده است؟
یکی سیاستمدارانی هستند که در میان مردم نفوذ دارند. یکیهم سیاست مدارانیکه جنگ و تحولات سالهای اخیر آنان را بر مردم افغانستان تحمیل ساخته است. سیاستمداران مردمی هیچ وقت خواهان تضعیف نظام نیستند. اما کسانیکه عقده دارند و به دنبال باجگیری از حکومت هستند، در هر شرایطی به چنین کارهایی دست میزنند. اما مهم مردم هستند؛ چون مردم سرنوشت افغانستان را تعیین میکنند. اگر سیاست مداران برخلاف ارادۀ مردم حرکت کنند، مردم در برابر آنان می ایستند. چنانچه مردم با نشست مسکو که برخلاف ارادۀ آنان برگزار شده بود، مخالفت کردند.
به باور شما با برگشت طالبان به نظام سیاسی، صلح و ثبات تأمین میشود. برخیها نگران هستند که مبادا افغانستان به گذشته برگردد.
باور دارم که در نتیجۀ صلح پایدار در افغانستان صلح و ثبات تأمین میشود. من به تمام افغانها صدا میکنم که شب و روز برای صلح کار کنند. صلح افغانستان را به پیشرفت میبرد و روی پای خود قرار میدهد. در نتجۀ صلح، فقر نابود میشود و جوانان مسیر علم و دانش را برخواهند گزید و عدالت تأمین خواهد شد. صلح خواست و آرمان هر افغان است. در صلح زیانی وجود ندارد. اما روی این کار شود که در صلح همۀ طرفها، سیاسیون و اقوام با عزت افغانستان دخیل باشند. روی این کار صورت گیرد که به خاطر اهداف و اغراض شخصی، صلح قربانی نشود. امیدواریم که سیاسیون جمع حکومت و طالبان روی ثبات افغانستان کار کنند تا یک صلح پایدار در افغانستان حاکم شود.
رییس جمهور غنی در جرگۀ مشورتی به دنبال چه است؟ آیا جرگه میتواند به آقای غنی در مذاکرات صلح مشروعیت بدهد؟
به رییس جمهور قانون اساسی مشروعیت داده است. جرگهییکه در ماه ثور برگزار میشود، متمرکز به این مسأله است که چارچوب صلح با طالبان مشخص شود. یعنی چگونه صلحی با طالبان میخواهیم. حکومت افغانستان چقدر صلاحیت دارد که با طالبان مذاکره کند. چه مواردی خط سرخ است و روی چه مواردی میتوانیم توافق کنیم و انعطافپذیری داشته باشیم. این یک جرگۀ تاریخی است و در حدود 2500 نفر در آن از اقوام، ولایات و ولسوالیهای مختلف شرکت خواهند کرد و در نتیجۀ آن راه تأمین صلح پایدار دنبال خواهد شد.
با خروج امریکا از افغانستان فکر نمیکنید که یک نوع لجام گسیختگی و بحران به وجود آید؟ امریکا دربارۀ خروج نیروهایش چه تضمینهایی به افغانستان داده است؟
دربارۀ تضمین چیزی نمیدانم. البته بحث خروج نیروها تا این مرحله پیش نرفته است. اما میخواهم به حیث یک افغان یادآوری کنم که یک روزی نیروهای خارجی خارج میشوند. افغانستان خانۀ افغانهاست و مشکلاتشان را باید خودشان حل کنند. تا چه وقت خارجیها در اینجا باشند و در بین افغانها روی اتفاق و اتحاد کار کنند؟ بهتر است که افغانها این موضوع را درک کنند و به یک دیگر دست دوستی و برادری بدهند و روی زندگی مسالمتآمیز در کنار همدیگر آمادگی گیرند. از نظام و نیروهای امنیتی خود حمایت کنند. خوشبختانه نیروهای امنیتی ما به اندازۀ کافی توان و ظرفیت دارند. نزدیک به 300 هزار نیروی امنیتی داریم و آنها قادر هستند که با خروج نیروهای خارجی از افغانستان حفاظت کنند.
فکر میکنید که کشورهای منطقه از جمله سازمان شانگهای بتوانند جای خالی امریکا را در افغانستان پر کنند؟
تفاوتی میان نیروهای خارجی وجود ندارد. وقتی ناتو خارج شود، نیازی به نیروی دیگر نیست. تمرکز ما باید روی ایجاد روابط بهتر با جامعۀ جهانی باشد. ما باید با تماسهای دیپلوماتیک حمایت کشورهای خارجی را کسب کنیم. اما ساختن افغانستان کار خود افغانها است. چنانچه صلح افغانستان و اتحاد و اتفاق مردم، کار خود افغانهاست. طبیعی است که با تأمین صلح و ثبات، نیازی به موجودیت نیروهای خارجی نیست و باید به حضور آنان نقطۀ پایان گذاشته شود.
فکر نمیکنید که با امضای توافق صلح با طالبان، گروههایی مثل داعش و القاعده در افغانستان تقویت شود؟
داعش یک پدیدۀ خارجی است. داعش و القاعده جایگاهی در جامعۀ افغانستان ندارد. تنها بحث با طالبان است. چون افغانها هستند و باید با آنان تفاهم شود. اگر طالبان به نظام بپیوندند، قوت نظام چند چند میشود و در آن صورت از بین بردن گروهایی مثل داعش کار سخت نخواهد بود.
پنج سال پس از انتخابات 2014، چه پاسخی به منتقدانتان دارید؟ شما متهم به پشتیبانی از رییس جمهور غنی در انتخابات هستید؟ آیا واقعاً در مدیریت انتخابات به سود آقای غنی دست داشتید؟
تاریخ قضاوت خواهد کرد که من چگونه وظیفۀ خود را به سر رساندهام. افتخار میکنم که در انتخابات 2014 یک نقش عمده داشتهام. مخالفان فقط اتهام بستند و هرگز برای حضور به محکمه و سارنوالی حاضر نشدند. من افغانستان را ترک نکردم و اینجا حاضر و آمادهام تا به پرسشهای هر افغان پاسخ بدهم. به تکرار گفتم که اگر کسی علیه من اسناد و شواهد دارد، میتواند به سارنوالی و محکمه بسپارد. شما میدانید که امروز در حکومت افغانستان در یک موقف مهم کار میکنم و افتخار میکنم که در میان اقوام خود هستم. بادرنظرداشت اینکه در دورۀ مأموریت ما کشمکشهای سیاسی در افغانستان بیش از حد بود؛ پول و امکانات نامزدان را خارجیها میپرداختند، مدیریت اوضاع دشوار بود. اما ما افتخار میکنیم که یک انتخابات قابل قبول به افغانها برگزار کردیم.
در مقایسه با انتخابات 2014 ریاست جمهوری، انتخابات پارلمانی را چگونه ارزیابی می کنید؟
پاسخ گفتن به این پرسش برای من مناسب نیست. چون من یک طرف هستم و مدیریت انتخابات 2014 را برعهده داشتم. اما به هر صورت، با نظرداشت نظریات مردم و دیدگاه های آنان، انتخابات پارلمانی به اندازۀ کافی مشکل داشته است. انتخابات ریاست جمهوری 2014 صد چند بهتر از انتخابات پارلمانی 2018 بود. در انتخابات پارلمانی، ملت قربانی دادند و به گونۀ گسترده در پروسه شرکت کردند، اما مدیریت روند انتخابات به خوبی انجام نشد. در انتخابات پارلمانی، حق به حق دار سپرده نشد. کمیسیون شکایات انتخاباتی و رهبری کمیسیون انتخابات به اندازۀ کافی غفلت کردند و به ارادۀ ملت بیاحترامی کردند. به همین دلیل، برکنار شدند و به نهادهای عدلی و قضایی معرفی گردیدند. اما امیدوار هستم که انتخاباتهای بعدی بهتر از انتخاباتهای گذشته و قابل قبول به همه و سراسری باشد.
