|
|
| صفحه اول/ |
طالبان و فرار از چنگ پاکستان
/2.1.2012
وحید مژده، تحلیلگر افغان.
نظر نویسنده مقاله ممکن است مغایر با موضع سایت "افغانستان.رو" باشد.
اخیرا طالبان بصورت ناگهانی به تاسیس یک دفتر در دوحه پایتخت قطر موافقت نمودند و تاکنون تعدادی از افراد مهم نزدیک به ملا محمد عمر با خانواده های شان به دوحه رفته اند. تعدادی از طالبان هم از این جریان ابراز بی اطلاعی می کنند. تحولات بصورت ناگهانی و غافلگیر کننده روی داد و به همین دلیل، بعضی از سخنگویان طالبان نمی دانند این حالت را چه گونه توجیه نمایند.
تلاش برای تغییر رهبری در طالبان:
حقیقت اینست که آنچه که شاهد آن هستیم، شکست دیگری برای پاکستان است. کودتای پاکستان درصف طالبان خنثی شده و تلاش پاکستان برای کنار نهادن ملا محمد عمر از رهبری این گروه ظاهرا به شکست انجامیده است.
قضیه به سیاست های سازمان استخبارات پاکستان مربوط است که دید ابزاری نسبت به طالبان داشت و چون طالبان در این رابطه مقاومت می کردند، در صدد برآمد تا ملا محمد عمر را از قیادت طالبان برکنار سازد. طالبان از مدتها قبل این خطر را احساس کرده بودند و تلاش داشتند تا اتکای خود به پاکستان را کاهش دهند و به این منظور بدون مشوره با پاکستان، سعی در ایجاد رابطه با ایران و جامعهء جهانی نمودند. این جریان به دستگیری ملا برادر انجامید و طالبان را بیش از پیش از آیندهء روابط شان با پاکستان نگران ساخت. قبلا پاکستان افرادی از رهبری طالبان را که گفته می شد مخالف با پاکستان اند، دستگیر کرده بود از آن جمله ملا عبیدالله سابق وزیر دفاع، ملا ترابی سابق وزیر عدلیه دوران حاکمیت طالبان، یاسر، جهانگیروال و تعدادی دیگر.
دودستگی در آی اس آی:
در ماه می 2011 اسامه بن لادن رهبر شبکهء القاعده در مخفی گاهش در ایبت آباد با حملهء کماندو های امریکائی کشته شد. کشته شدن اسامه بن لادن نشان از اختلاف میان لایه های مختلف آی اس آی داشت و برخلاف آنچه که پاکستانی ها عنوان کردند که از این جریان اطلاع قبلی نداشتند، در عمل این کار با هماهنگی عناصری در داخل ارتش پاکستان با امریکا صورت گرفت. پنهان بودن اسامه در داخل خاک پاکستان از یکطرف به ادعای صداقت پاکستان در همکاری با امریکا در مبارزه علیه تروریسم آسیبی سخت وارد آورد و از جانب دیگر دو دستگی در میان سازمان استخبارات نظامی پاکستان را تشدید نمود. در داخل آی اس آی، دسته ای می خواهند رابطه با امریکا را بهتر سازند و قصد دارند تا چهرهء بهتری از پاکستان در غرب به نمایش بگذارند اما یک جناح دیگر به این باور است که امریکا دوست قابل اعتمادی نیست و باید این کشور را وادار ساخت تا بجای استفادهء ابزاری از پاکستان، با این کشور بعنوان یک شریک استراتژیک معامله نماید. سفر اوباما به هندوستان که به روابطهء نزدیک تر میان دو کشور منجر شد، موضع جناح دوم را بیش از پیش تقویت نمود که می گویند همکاری مشروط با امریکا در امر مبارزه با تروریسم می تواند این کشور را به تغییر در سیاست خویش در قبال پاکستان وادارد.
طالبان، متاعی استراتژیک!
استفاده از گزینهء طالبان و جنگ در افغانستان برای رسیدن به این هدف، نیازی به توضیح ندارد اما نقش ابزاری که پاکستان در راه تامین این هدف خویش برای طالبان در نظر گرفته بود به هیچ صورت نمی توانست مورد قبول رهبری طالبان باشد، هرچند آنها مجبور بودند به نوعی با پاکستان مدارا نمایند زیرا بدون کمک این کشور، نمی توانستند به جنگ خویش بصورت موثر ادامه دهند. حرکت طالبان در افغانستان از نظر پاکستان یک متاع استراتژیک بود اما طالبان خواهان این بودند که بعنوان یک شریک شناخته شوند؛ درست همان چیزی که پاکستان از امریکا تقاضا دارد!
کمک پاکستان به طالبان به تدریج محدود تر شد و منحصر به ارسال روزانه چند تن آمونیم نایتریت گردید که از آن برای ساختن مواد انفجاری برای ساختن بمب های کنار جاده استفاده می شد و بیشترین تلفات را به نیروهای افغان و خارجی وارد می آورد. اخیرا امریکا، کمک به پاکستان را به این دلیل متوقف ساخت که این کشور مانع ارسال این مادهء ظاهرا بی خطر به افغانستان که در زراعت هم از آن بعنوان کود استفاده می شود، نگردیده است.
دودستگی در سازمان استخبارات پاکستان از یکطرف و اختلاف میان ارتش و حکومت ملکی پاکستان از جانب دیگر برای طالبان افغان نه تنها ناگوار بود بلکه رهبری طالبان را در میان چنین اختلافات داخلی در پاکستان به فشار های شدید مواجه ساخت. ملا محمد عمر بعد از دستگیری ملا برادر به تدریج به تصفیهء عناصر طرفدار پاکستان از صف طالبان دست زد. مهمترین تحول در این خصوص، برکناری ملا آغا جان معتصم بود.
جانشینی برای ملا محمد عمر:
ملا آغا جان در آغاز تحریک طالبان از یاران ملا محمد عمر، شخصی مورد اعتماد و مسئول امور مالی او بود. در دوران امارت اسلامی، مدتی بحیث وزیر مالیه نیز موظف گردید. او حدود چهل سال سن دارد وشخصی بلند قامت، خوش سیما اما تند مزاج و مغرور است و زود خشمگین می شود. معتصم بعد از سقوط طالبان نیز، مدتی مسئولیت امور مالی این گروه را بعهده داشت و سپس رهبر طالبان او را مدت کوتاهی بحیث مسئول امور سیاسی تعیین کرد. معتصم در اولین مصاحبهء خویش بعد از رسیدن به این مقام در سال 2007 گفت که طالبان به خانوادهء آل سعود و شخص خادم الحرمین الشریفین احترام دارند و اگر خانوادهء سلطنتی سعودی به کوشش های صلح در افغانستان کمک نماید، طالبان از این کار استقبال خواهند کرد.
این سخنان وی موجب خشم جنگجویان القاعده و بعضی از طالبان گردید. هرچند ملا محمد عمر در آن زمان از موقف معتصم پشتیبانی نمود اما مشخص بود که این سخنان بدون مشوره با وی گفته شده است. ملا محمد عمر، معتصم را از این پست کنار نهاد و جایش را به طیب آغا داد. چیزی که معتصم آنرا اهانت به خود تلقی کرد.
از آن زمان ببعد هرچند گاهگاهی از معتصم بعنوان شخص مهم در تحریک طالبان نام برده می شد اما شایعاتی در مورد تماس های مستقل وی نیز وجود داشت. از جمله گفته می شد که وی با احمد ولی کرزی ملاقات هائی داشته است و حتی شایعاتی در مورد سفر وی به کابل و دیدار با مقامات دولتی نیز بگوش رسید. اخیرا گفته شده که وی بدون اجازهء رهبری طالبان، سفری به ترکیه نیز داشته است. در اوایل سال میلادی گذشته، ملامحمد عمر، ملا آغاجان را از وظایفش سبکدوش کرد اما این پایان کار نبود.
طرح ایجاد تغییر در رهبری طالبان و کنار نهادن یا کشتن ملا محمد عمر، برنامهء هماهنگ میان پاکستان و حامدکرزی بود. بعد از کشته شدن اسامه بن لادن، حامدکرزی در سخنانی به همین مناسبت، خبر از ادامهء چنین تحولات در آینده داد.
پاکستان و تکرار اشتباه:
اکنون ما در آستانهء یک تغییر مهم قرار داریم که امید است به صلح و ثبات در افغانستان بیانجامد. این تحول تا حد زیادی نقش پاکستان را در مسئلهء افغانستان تضعیف خواهد کرد.
در حالیکه پاکستان مدعی بود بدون حمایت این کشور پروسهء صلح در افغانستان به پیروزی نخواهد رسید، اکنون با نقش تضعیف شدهء خود چگونه کنار خواهد آمد؟
بعد از سقوط رژیم داکتر نجیب هم ما شاهد چنین شکستی برای پاکستان بودیم. پاکستانی ها مدت چهارده سال از جهاد مردم افغانستان حمایت کردند. حکومتی که باید جانشین حکومت داکتر نجیب می شد هم در گورنر هاوس پیشاور شکل گرفت و پاکستانی ها در تشکیل آن نقش مهم داشتند اما بزودی از جنگ علیه همین حکومت حمایت کردند. این کار در نهایت به ضرر پاکستان تمام شد و بسیاری از رهبران جهاد که چهارده سال دوست پاکستان و آی اس آی بودند، به دشمنان سوگند خوردهء این کشور مبدل شدند و بسوی هندوستان رقیب دیرینهء پاکستان که در دوران جهاد در کنار دشمنان جهاد بود، دست دوستی دراز کردند.
دولتمردان پاکستان با رسوب های ذهنی از اندیشه های دوران سلطهء استعمار بر سرزمین شان، یاد گرفته اند تا با در برابر قدرتمندان روش تسلیم طلبانه داشته باشند اما در برابر ضعیف تر از خود، مغرور و بیرحم اند وآنانرا اصلا انسان بشمار نمی آورند که عادت بجا مانده از دوران استعمار انگلیس است.
امروز بار دیگر همین راهبرد در رابطه به افغانستان برای پاکستان مشکل آفریده است. آنها می خواستند که طالبان اجازه دهند تا از آنان بشکل یک حربه برای دست یابی به خواست های پاکستان استفاده شود و در نهایت و در نتیجهء معامله با امریکا و قدرت های دیگر، وجه المصالحه قرار گیرند و بفروش برسند. همان معامله ای که در سال 2001 شده بود.
پاکستانی ها سالها فشار های بین المللی بخاطر حمایت از طالبان در افغانستان را تحمل کردند. جنگی که آنها انتظار داشتند در افغانستان محدود بماند، به خاک پاکستان سرایت کرد و به کشتار و ویرانی انجامید و از همه مهمتر، نقش اردوی پاکستان را که قبل از سال 2001 در ذهن مردم این کشور تا حد تقدس مورد احترام بود، در حد یک نیروی سرکوبگر و ضد مردمی پائین آورد.
آیندهء این تحول بر تحریک طالبان:
هرچند هنوز زود است بگوئیم که طالبان با امریکا کنار خواهند آمد اما بدون تردید تحولی در راه است. اینکه امریکا با قبول قطر بعنوان مقری برای دفتر طالبان، حکومت افغانستان را در برابر یک عمل انجام شده قرار داد، نشان از این دارد که امریکائی ها موقعیت طالبان را درک کرده اند.
شایعاتی هم بگوش می رسد که حامد کرزی در سفر به آلمان و شرکت در کنفرانس بن دوم، بصورت مخفیانه با طیب آغا دیدار داشته است. بنابراین احتمال مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان در قطر هم در آینده کاملا محتمل به نظر می رسد. اما این تحولات روی جنگجویان طالب هم بی تاثیر نخواهد بود.
رهبری طالبان باید هواداران خود را بصورت روشن در جریان بگذارد که چه معامله ای در پشت پرده در جریان بوده و چه عواملی موجب این تغییر موضع شده است. قبلا طالبان مذاکرات در آلمان و قطر را تماس هائی به منظور آزادی اسرا خوانده بودند اما اکنون مسئله از این حد فراتر رفته است. ابهام در این مسئله می تواند برای تحریک طالبان پیامد های خطرناکی در قبال داشته باشد.
هزاران جنگجوی طالب که درگیر جنگ اند، از آنچه که واقع شده بهت زده شده اند. شاید پاکستان درصدد باشد تا از این موقعیت به نفع خود طوری استفاده نماید که با ایجاد رهبری جدید، طالبان را بدو گروه تقسیم نماید. قوت طالبان تا کنون ناشی از وحدت رهبری آنان بوده است؛ سوال اینست که آیا پاکستان قادر خواهد بود این طلسم طالبان را بشکند؟ در گذشته اطاعت از ملا محمد عمر یکی از مشخصات بارز طالبان بوده و تلاش ها به منظور ایجاد دودستگی در بین آنان توفیقی در پی نداشته است.
راه دیگر برای پاکستان اینست که بصورت کلی دست از حمایت طالبان بردارد و به سرکوب آنان در داخل پاکستان اقدام نماید. اما با توجه به هزینه هائی که پاکستان تا کنون بخاطر این حمایت از طالبان پرداخته است، این کار زیاد محتمل به نظر نمی رسد.
اما طالبان شاید انتظار دیگری از این تغییر موقف در ذهن داشته باشند. شاید آنها فکر می کنند که با این گریز، پاکستان را مجبور خواهند ساخت تا تغییر موقف داده و دید ابزاری خود نسبت به طالبان را تغییر دهد. اگر این کار ممکن نباشد، حداقل زندانیان طالب را از زندان آزاد سازد.
با وجود چنین تحولات بزرگ، هنوز هم سخنگویان طالبان در این مورد خاموش اند و ترس از آن دارند که با حمایت از تغییرات، خود را در معرض خطر دستگیر شدن توسط مقامات پاکستانی قرار دهند.
|
| فارسی.رو |
(0)نطرشما در اين مورد
ارسال اين صفحه به دوستتان
برای چاپ
|
|
|
|
